Gümrük Kıymeti Nedir & Nasıl Belirlenir?

Gümrük süreci ülkeler arası ticaretin değiştirilemez bir aşamasıdır. Bu süreçte gümrükten geçen malların ne olduğu, fiyatlandırması ve bunun gibi pek çok şey de öne çıkmaktadır. Gümrük pek çok ülkede bulunmaktadır. Ülkeye giriş sürecinde getirilen mallar gümrük ile vergilendirilmektedir. Bu vergilendirme sistemi tamamen yasal düzlemde ve belli kurallar çerçevesinde gerçekleşmektedir. Gümrükte ülke içerisinden herhangi birine bir veya birçok mal getirmek mümkündür. Bu aşamada malın tespiti yapılırken fiyatlandırması da yapılmaktadır. Buna kısaca gümrük kıymeti demek mümkündür. Gümrük kıymeti belirlenmeden gümrük geçişi sağlanmamaktadır. Gümrük kıymeti nedir ve nasıl belirlenir sorusu bu nedenle sorulmaktadır. Gümrükten geçen malın esas değeri gümrükten geçerken ödenecek ücret ile ilgili de bilgi vermektedir. Dünyanın pek çok yerinde bulunan gümrük sistemi de benzer bir biçimde ilerlemektedir. Gümrük işlemlerinin sadece devlete katkı sağlaması açısından gerektiği söylense de durum pek böyle değildir. Gümrük üzerinden geçen malın ne kadar orjinal olduğu, hangi ebatlarda olduğu gibi özellikleri onun değerini belirtmektedir. Bu sayede malın satıcısı ve alıcısı arasındaki güvenlik prosedürü de tamamlanmaktadır. Gümrükten geçen mallar ile bir istatistiksel veri elde edebilmek mümkündür. Bu istatistik kurum ve kişi bazında değişime açıktır. Gümrükten geçen malların çeşitleri, ebatları ve özellikleri belli bir gruplandırma yapma imkanı da sunmaktadır. Aynı zamanda malın kesin tespiti güvenlik açısından da önem arz etmektedir. Gümrük kıymeti ise bu süreci büyük oranda belirleyen bir maliyet hesaplamasına verilen genel bir addır. Gümrük kıymeti hesaplaması tek bir standarda bağlı olmayıp pek çok faktörden etkilenmektedir. 

Gümrük Kıymeti Nedir?

Gümrük kıymeti nedir ve gümrük kıymeti ülke bazında değişmekte midir merak edilen sorular arasında olmaktadır. Gümrük kıymeti, gümrükten geçen malların esas değerlerini belirlemek ve buna bağlı olarak bir ücretlendirme çıkarmaktır. Bu genel bir ad olup gümrük bedeli faktörler bazında değişim gösterebilmektedir. Mal ile ilgili pek çok özellik gümrük kıymetinin değişimine yol açmaktadır. Bu nedenle gümrük kıymeti belirlenirken dikkat edilecek hususlar da ayrıca öne çıkmaktadır. 

Gümrük kıymeti ne demek ve neyi ifade eder sorusu da akıllarda yer almaktadır. “Kıymet” kelimesi sözlük anlamı itibari ile “bedel” olarak da bilinmektedir. Gümrük bedeli olarak da nitelendirilen gümrük kıymeti gümrükte ödenmesi gereken tutarın karşılığı olmaktadır. Gümrük kıymeti o anda gümrükte çalışan kişilerin kendi değerlerine göre belirlenmemektedir. Gümrük kıymeti bir mevzuat çerçevesinde belirlenmektedir. Ancak mevzuatların bazı maddeleri incelenmeye ve yorumlanmaya açık olmaktadır. Bu durum da kimi zaman gümrük kıymeti konusunda tartışmaların doğmasına neden olmaktadır. 

Eşyanın gümrük kıymetini belirlemek için 4458 Sayılı Gümrük Kanunu dikkate alınmaktadır. Gümrük Kanunu içerisinde yer alan 23 ve 31. maddeler ile birlikte arasında yer alan tüm maddeler de bu gruplandırmaya girmektedir. Bu aşamada gümrük kıymetinin Türk Lirası bazında beyan edilmesi gerekmektedir. Eğer farklı bir para birimi söz konusu ise burada kur dikkate alınmaktadır. Dikkate alınan kurun tarihi ise malın gümrük yükümlülüğüne dahil olduğu süreç olmaktadır. Bu nedenle bazı fiyat farklılıklarını göz ardı etmek gerekmektedir. Gümrük kıymetini belirlemek için sırası ile birtakım yöntemler uygulanmaktadır. Bu yöntemler yine belli bir düzen çereçvesinde olup bunların dışına çıkılmaması gerekmektedir. 

Gümrük Kıymeti Nasıl Belirlenir?

Gümrük kıymeti kadar gümrük kıymeti nasıl belirlenir de sorulan sorular arasında yer almaktadır. Gümrük kıymetini belirleme için standart bir sıralama verdir. Bu sıralama dikkate alınarak malın gümrük değeri ortaya çıkarılmaktadır. Bu sıralama içerisinde yer alan faktörler dış faktörler çerçevesinde elde edilmektedir. Yani bir malın piyasadaki değeri, benzer malların değeri gibi özellikler dikkate alınarak ortalama bir gümrük kıymeti belirlenmesi mümkündür.

• Satış bedeli
• Aynı malın satış bedeli
• Benzer malın satış bedeli
• İndirgeme tekniği
• Hesaplanmış kıymet bedeli
• Son teknik olarak bir sıralama yapılmaktadır.

Satış bedeli tekniğinde eşyanın satışında kullanılan fiyat dikkate alınmaktadır. Yani eşya gümrükten geçtikten öncesinde ne kadara satılmış veya gümrükten geçirildikten sonra ne kadara satılacak buna bakılmaktadır. Burada her şekilde alıcının yaptığı veya yapacağı harcama baz alınarak bir fiyat belirlenmektedir. Aynı malın satış bedeli tekniği ise ancak satış bedeli tekniğinden sonuç alınamaz ise tercih edilebilmektedir. Ya da satış bedelinden emin olmadığında da kullanılabilmektedir. Malın kanıt olarak gösterilebilecek pek çok yerdeki fiyatı dikkate alınmaktadır. Özellikle en yakın tarihte aynı ürün gümrükten geçtiyse burada belirlenen fiyat esas alınmaktadır. Benzer malın satış bedeli tekniğinde malın aynısı olmasa da benzeri üzerinden bir fiyatlandırma mümkündür. Burada malın miktarı gibi faktörler de dikkate alınarak gümrük geçmişlerini incelemek gerekmektedir. Eğer birden fazla alternatif varsa bu durumda en uygun fiyatlı olan dikkate alınmaktadır. 

Yurt içinde satışı aynı tarih veya yakın tarih baz alınarak yapılan malın en yüksek fiyatı alınır ve sonrasında burada birtakım indirimlere gidilir. Buna ise indirgeme tekniği denmektedir. Sigorta giderleri ve birtakım vergiler indirgenerek bir fiyat elde edilmektedir. Sonrasında ise gümrük kıymeti hesaplama devreye girmektedir. Birtakım faktörler neticesinde ortalama bir miktarda emin olmak mümkündür. Burada özellikle malın gümrük bedeli hala belirlenemedi ise mal özelinde değerlendirmeler yapılmaktadır. Son yöntem ise tüm bunların işe yaramaması durumunda tercih edilmektedir. Yönetmelikler ve anlaşmalar bazında bir fiyat belirlemesi yapılmaktadır. 

Gümrük Kıymetine Esas Alınma Şartları

Gümrük kıymetine esas alınma şartları 4 ana kural çerçevesinde gerçekleşmektedir. Bu kurallardan ilki eşyanın alıcısının tercihi ile elden çıkarılması veya tercihe bağlı olarak kullanımı olmaktadır. 

2.koşul ise malın fiyatının belirlenmesi olmaktadır. Kıymetinin tespit edilemez olmaması gerekmektedir. Yukarıda belirtilen yöntemler kapsamında herhangi bir aşamada kıymetinin belirlenebilir olması önemlidir. 

3.koşul ise malı alan ve tekrardan satışını yapmak isteyen kişiyi kapsamaktadır. Kullanım sonucu oluşan bir sorun veya elden çıkarma isteği eğer ilk satıcı ile bağdaşıyorsa bu aşamada doğal ve doğrudan bir ödeme yapmak mümkündür. Bu ödeme bütünüyle olmadığı için bir ek ödemeden bahsedilmektedir. Dolaylı ödeme ise bu aşamada karşıdakinin aynı değerde borcunu ödeme gibi olabilmektedir. 

4.koşulda satan kişi ile alan kişi arasında bir bağ olmaması gerekmektedir. Ancak eğer bir bağ olacak ise bu durumda gümrük kıymetinin satış bedeli neticesinde uygun olması gerekmektedir. 

Gümrük Kıymetinin Önemi

Gümrükleme süreci birçok işlemi bünyesinde barındırmaktadır. Ancak bunlardan en önemlisi gümrük kıymetinin belirlenmesi olmaktadır. Gümrük kıymetinin önemi hem teşvik sürecine hem de koruma sürecine destek olacağından oldukça önemlidir. Burada hem malın satıcısının hem de alıcısının hakları korunmaktadır. Aynı zamanda ticaret süreci hakkında istatistiksel verilerin elde edilmesini de sağlamaktadır. Gümrük işlemleri tamamen kontrol mekanizması ile çalışmaktadır ve bir bedel belirleme de ince bir işçilik sonucu ortaya çıkmaktadır. Doğru bedel belirlemek için birçok aşama bulunmaktadır. Bu aşamalar sonucunda belirlenen uygun gümrük kıymeti bedeli ile ülke içerisinde doğru bir vergi sistemi oturması da sağlanmaktadır. Gümrükten alınan verginin mal bazında olması nedeni ile gümrük kıymet bedeline dikkat edilmektedir.