Taşıma İrsaliyesi Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Farklı kriterlere sahip eşya ve malların taşınması sırasında belli başlı belgelere ihtiyaç duyulur. Gerçek ya da tüzel kişilerin gerçekleştirdiği taşımalarda, araç sahipleri tarafından bir belge düzenlenmesi gerekir. Taşıma irsaliyesi olarak bilinen belge, belli bir ücret karşılığında eşya taşıyanların yükümlülük altına alınması için düzenlenir. Burada taşınan malların ticari bir yönünün olup olmamasından ziyade ücret alınarak taşınmasına dikkat edilir. Nakliye sektöründe taşımacılığın yasal olarak bilinmesine katkı sağlayan irsaliye, götürü usulüne göre vergiye tabi olan mükellefler tarafından düzenlenir. Basım ve dağıtımında kullanılan kağıtlar, yönetmelik tarafından standart ölçülere sahiptir. Anlaşmalı matbaalardan temin edilen taşıma irsaliyesi, 1986 yılından önce 28*20 ölçülerinde iken sonrasında 14*20 ebatlarında kullanılmaya başlandı. Üzerinde taşımacılığı yapan şoförün adının soyadının yer aldığı taşıma irsaliyesi detaylarında plaka bilgileri de mevcuttur. Herhangi bir malı belirlenen ücret dahilinde taşıma yapan firmaların izlenebilmesi için düzenlenen evraklar, resmi yönüyle de önemlidir. İrsaliye, taşınan malın cinsi, adresi ve her iki tarafında imzalarının yer aldığı bilgilerden oluşan resmi bir belgedir. Her taşımacılıkta doldurulması gereken irsaliyeler, anlaşmalı kurumlar tarafından basılan özel belge hükmündedir. Ücret karşılığında mal ve eşya taşıyan her firma bu belgeyi bulundurmakla yükümlüdür. Gerek tüzel gerekse gerçek taşımacılar, araçlarında taşıma irsaliyesi bulundurma belgesi nakliye işlerini yapmak zorundadırlar. Nakliye yapan firmalar tarafından verilen hizmete karşılık düzenlenen irsaliye, yasal olarak da zorunludur. 

Taşıma İrsaliyesi Nedir?

Nakliyecilik sektöründe önemli bir yere sahip olan irsaliye zorunluluğu, firmaların gelir gider dengesinin kontrol edilmesini resmileştirir. 213 sayılı Vergi Usul Kanununda açıklamalı olarak ele alınan irsaliye, mal sahiplerinin dışında nakliyecileri ilgilendirir. VUK 240. maddesinde yer alan bilgilere göre Taşıma İrsaliyesi düzenlenmesi, ücret karşılığında hizmet veren sektörün izlenmesini sağlar. VUK 209.madde kurallarına göre irsaliyede belli başlı bazı bilgilerin yer alması zorunludur. İrsaliyeyi düzenleyenin adı, soyadı, bağlı olduğu vergi dairesi ve şirketin ticari unvanı öncelikli olan bilgiler arasında yer alır. Taşımayı gerçekleştiren tüzel ya da gerçek kişilerin malı teslim aldığı tarih ibraz edilir. Üçüncü olarak malın cinsini de belirtmek gerekir. Eğer taşınacak olan mal, sandık ve kasa gibi kapalı ambalajlarda ise bunların kayda alınması yeterli olur. Ayrıca malın kimin tarafından taşınmasını istendiği irsaliye içeriğinde belirtilir. Malın hangi lokasyona ve kimin adına gönderildiği de bir irsaliyede olması gereken önemli bilgiler arasında bulunur. Taşıma irsaliyesi hazırlama esnasında taşıma ücretinin yanı sıra aracın plaka bilgilerine de yer verilir. Bu arada taşımayı yapan sürücünün tüm kimlik bilgileri de detaylı olarak mevcuttur. Nakliyecilerin kazandığı geliri kontrol etme amacıyla düzenlenen irsaliye, nakliye yapan kişilerin sorumluluğunda bulunur. Yolculuklarda yapılan denetimlerde mutlaka olması gereken taşıma irsaliyesi, nakliye sektörünün gelir gider dengesini sağlamak adına önem taşır 

Taşıma İrsaliyesi Örneği 

Her taşımacılıkta düzenlenmesi zorunlu olan irsaliyeler, üç nüsha olarak çıkarılır. Her bir nüshanın  farklı kişilerde olması kontroller sırasında göstermek adına önemlidir. Bir nüshası taşımayı yaptıran firmada, bir nüshası nakliyecide, bir nüshası da malı veya eşyayı taşıyan kişide olan olmalıdır. İrsaliyenin götürü usulüne göre vergi ödeyen her işletme tarafından düzenlenmesi gereklidir. Üst sol tarafında firma ismi ve adresinin yer aldığı taşıma irsaliye örneği, Maliye Bakanlığının kaşesi ile düzenlenir. Sağ üstte makbuzun seri ve sıra numarası yer alır. Altına malın yüklendiği tarihin atıldığı belge, taşınan malın cinsine uygun olarak doldurulur. Malın ambara giriş tarihi, cinsi, miktarı, teslim eden ya da gönderenin ve gönderildiği kişinin adı soyadı vergi dairesi, hesap numarası ve alınan nakliye ücreti aynı sırada dizilerek yazılır. Alt kısmında ise araç sürücüsünün adı soyadı plaka numarası gibi detaylı bilgiler yer alır. En sonunda teslim eden ve alanın imzaların yer aldığı irsaliye örneği, ilk defa dolduracak olan nakliyecilere yol gösterir. Nakliye yapan ambarlar bu irsaliye detaylarına göre belge düzenleyerek güvenli olarak faaliyetlerini sürdürür. Hem nakliye yapan sürücülerin kontrollerini hemde taşınacak eşyanın değerini belirleyen irsaliye örneğine internet üzerinden ulaşabilirsiniz. Her iki tarafı da bağlayan irsaliye, taşıma sektöründe çalışan her firmanın doldurması gereken belgeler arasında ilk sırada yer alır. 

E-Taşıma İrsaliyesi 

Yasal düzenlemeler sonrasında e-fatura uygulamasına kayıtlı olan tüm mükellefler, e-irsaliye geçişlerini yapabilir. 2021 yılı sonrasında cirosu 10 milyon üzerinde olan vergi mükellefleri, süreci izleyen yedinci ayın başından itibaren zorunlu olarak e-irsaliyeye geçiş yapabilir. E-irsaliye, bir malın taşınması sırasında düzenlenmesi yasal olarak gereken sevk irsaliyesinin, elektronik ortama aktarılmış şeklidir. Yeni yapılan düzenlemelerle demir ve çelik ihracatı yapan firmalara, e-fatura uygulamasına geçmeden direk e-irsaliyeye dahil olmaları zorunlu hale getirildi. Taşınan malın sevk edilmesi sırasında müşterilere kağıt irsaliye verilmesinin yanı sıra, malın asıl sahibine e-irsaliye düzenlemesi yasal zorunluluk olarak gerekir. Eşya ve malın sevki sırasında nakliye aracı içerisinde VUK mevzuatına uygun taşıma irsaliyenin bir çıktısını olması zorunludur. Bu çıktılar üzerinde kaşe ve ıslak imza bulunmasına gerek yoktur. Vergi mükellefleri e-irsaliye düzenlemesini yaparken VUK çerçevesindeki mevzuatlara ve usullere birebir riayet etmek zorundadır. Mükellefler tarafından sıklıkla sorulan taşıma irsaliyesinin e-irsaliye kapsamında olacağı konusunu, bu duruma sevk irsaliyesinin dahil edildiği şeklinde cevaplayabiliriz. Standartlara göre e-irsaliye düzenlemelerinde bilgi alanı opsiyonel olarak bulunur. E-irsaliye ile e-fatura tamamen birbiriyle bağlantısı olmayan uygulamalardır. E-taşıma irsaliyesi üzerinde yer alan karekod ve barkod bilgilerine yol denetimleri sırasında tablet üzerinden kolay okuma detayı kazandırılır. Zorunlu bir uygulama olmayan e-taşıma irsaliyesi, 2018 tarihinden sonra isteğe bağlı olarak uygulanır. Uygulamayı düzenli olarak kullanan mükellefler, e kaydı olmayan nakliyecilere kağıt irsaliye üzerinden destek sağlar. 

Taşıma İrsaliyesinin Kullanım ve Düzenlenmesi 

Ticaretin gerçekleştiği alanlarda yapılan tüm sevk ve mal getirip götürülme işlerinde taşıma irsaliyesi düzenlenir. Tüketim amacına hizmet eden malları kendi tüzel şirketleri üzerinden taşıyan firmalar için bu irsaliyelerin düzenlenmesi zorunludur. Üç nüsha olarak çıkarılan belgeler, her araçta mutlak surette bulunmalıdır. Vergi Usul kanunlarına göre gerçek ve tüzel olarak mal ve eşya taşıyan tüm işletmeler, bu irsaliye ile malın gideceği lokasyonların denetlenmesini katkıda bulunur. Taşıma irsaliyesi kullanımı ile sevk İrsaliyesi ile sıklıkla karıştırılır. Sevk irsaliyesinin bulundurulma zorunluluğu fiş ya da fatura olması durumunda gerekli değildir. Taşınan malların kayıt altında tutulması ve vergi mevzuatlarına göre sınıflandırması için taşıma irsaliyesindeki bilgiler dikkate alınır. Yani aracısız olarak yapılan tüm nakliye işlerinde taşıma irsaliye olması gerekir. Kişilerin kendilerine ait araçlarla yaptıkları işlerde irsaliye zorunluluğu yoktur. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, taşımacılığın belli bir ücret karşılığında yapılmasıdır. Vergi mevzuatlarına göre düzenlenen irsaliyelerin basımında anlaşmalı matbaalardan destek alınır. VUK çerçevesinde düzenlenen belgeler, araçlardaki sürücü ve taşınan malın cinsinin bilinmesi için gereklidir. Belgelerin üzerinde hem gönderenin hemde alıcının tüm bilgileri yer alır. Vergi numaraları ve açık isimlerin yer aldığı belgeler, taşımacılık sektörünün kayıt altında olması için gereklidir. Ücretli taşımacılık yapanları izleme programı olarak nitelendirilen belgeler, mevzuat kapsamı çerçevesindeki kurallara uygun olarak düzenlenir. Bağlı olunan vergi dairesinin belge üzerinde bulunması kontrol açısından da önemlidir.