İstifleme Nedir ve Ne İçin Önemlidir?

“İstif” kelimesi, genel anlamda herhangi bir nesnenin depolanması anlamında kullanılıyor. İstiflemek sözcüğü, TDK sözlüğünde aratıldığında ise iki farklı anlama karşılık geliyor. İstiflemek kelimesinin ilk karşılığı düzgün bir biçimde üst üste yığmak. İkinci anlamı ise stoklamak şeklinde karşılık buluyor. Türkçede en çok kullanılan istif yapmak ya da istif etmek genellikle aynı türden şeyleri yığmak, yerleştirmek ve istiflemek için kullanılıyor. 

İstifleme; çalışma alanında ise orman ürünleri (kereste, palet vb.), mobilya üretimi yapan fabrikalar ve lojistikte önem kazanıyor. Fabrika ve lojistikte depolama için tercih edilen yöntemin uygun şekilde gerçekleşmesi için istiflemede dikkat edilmesi gereken birçok nokta bulunuyor. İstifleme faaliyetini stratejik olarak gerçekleşmesinin yanında kullanılan istif makineleri ve makineleri kullananların pratikliği iş akışını kolaylaştırıyor. İstifleme sırasında istiflenen ürüne göre ise istifleme yüksekliği değişiklik kazanıyor.

İstifleme Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler 

İstifleme sisteminin seçiminde ve istifleme yapılırken stoklanacak malzeme için en uygun depolama yöntemi seçildikten sonra genel kurallar göz önünde bulundurulmalı. İstifleme sırasında dikkat edilmesi gerekenler şu şekilde: 

1. Çevresel Faktörler

İşyeri yerleşimi ve depolama için ayrılan mevcut alanın büyüklüğü göz önüne alınarak uygun depolama türü belirlenmeli. Açık alanda depolanan ürünler için rüzgar, yağmur veya buzlanma gibi hava  şartları göz önüne alınarak gerekli önlemler alınmalı.

2. Yerleştirme ve Koruma 

Rafların tasarımı, rafların binaya sabitlenmesini gerektiriyorsa; yalnızca yapı hesaplamaları (taşıyıcılık, dayanıklılık) sonucu uygunluğu ispatlanmış yapı parçaları kullanılmalı. Raf sistemini, çarpma hasarlarından korumak için uygun koşullar sağlanmalı. (Örneğin, araçların çarpma hasarına karşı korumak için uygun kolon muhafazalarının kullanılması, bariyer uygulaması gibi) Raflar, taşıyıcılar, takozlar ve sabitleme kayışları ile ilgili aşağıdaki hususlar dikkate alınmalı. Raf sisteminin yapısal elemanları, istiflenecek maddenin türüne ve  ağırlığına uygun şekilde olmalı. Bağlantı elemanlarının, istiflenen malzemeyi sabitlemek için kullanılan bant/kayışların yeterliliği dikkate alınmalı ve istiflenecek malzemenin dengesi bozulmamalı. İstifleme şekli, istiflenecek malzemeye uygun seçilmeli. Depolama sistemi, işyerinde kullanılacak ilgili taşıma ekipmanlarına uyumlu olmalı.

3. Zemin Şartları ve Kapasitesi

Depolanan malzemenin devrilmemesi, çalışanların kayma ve düşmelerinin önlenmesi için, depolama yapılacak alanın zeminin düz olması sağlanmalı. Ayrıca zemindeki eğim, ıslaklık ve kayganlık gibi unsurlar ortadan kaldırılmalı. Bina iç katları için, maksimum malzeme depolama sınırının (zemin taşıyıcılığı) aşılmamasına dikkat edilmeli. Dış alanda depolama yapılırken zeminin taşıma kapasitesinin; kanalizasyon, menfez veya gevşek zeminden (toprak zemin gibi) etkilenmemesi sağlanmalı.

4. Yükleme-Boşaltma Sırasında Kontrol

Forkliftler, istifleme makineleri, tavan vinçleri veya ağır yükleri taşıyan araçların, yayalara  çarpmaması için gerekli önlemler alınmalı. Bunların yanı sıra çevredekiler ve sürücüler uyarılmalı. Yükleme boşaltma alanlarında, depolama alanında ve araç-trafik yollarında,  yeteri kadar doğal aydınlatma sağlanmalı. Doğal aydınlatmanın yetersiz olduğu durumlarda ise yapay aydınlatmalarla, aydınlatma desteklenmeli. 

Çalışana uygun KKD’nin (reflektörlü iş elbisesi gibi) verilmesi ve çalışanın  KKD’yi kullanması gerekli. Vinç veya forklift operatörleri açısından malzemenin ve depolama alanının  görünürlüğünün yeterli olup olmadığı değerlendirilmeli ve gereken durumlarda düzenlemeye gidilmeli. Depolama alanında bulunabilecek “Kör noktalar” tespit edilmeli, tespiti halinde ise aynalar, geri görüş kamerası vb. önlemler alınmalı. İşyeri ve depolama alanları; vinç operatörlerinin, yükü ve kaldırılan yükten etkilenebilecek engelleri veya kişileri açıkça görebileceği şekilde tasarlanmalı. Araç trafiği veya büyük pres/vinç gibi iş makinelerinin hareketinin; titreşime  neden olarak yüklerin stabilitesini (dengesini) bozabileceği ve devrilmelere yol açabileceği göz önüne alınarak gerekli önlemler alınmalı. Malzemenin yüklenmesi ve boşaltılması sırasında, malzemenin üstüne tırmanılması gibi durumlarda çalışanın yüksekten düşme riskini ortadan kaldırmak için kaldırma ekipmanlarının kullanılması gibi güvenlik önlemleri alınmalı.

5. Yüklerin Etkisi ve İstif Ekipmanları

Her depolama sisteminde, üretici firma tarafından belirlenmiş; güvenli yük miktarını, yüklenecek malzemenin yapısını ve ideal yük miktarını gösterecek şekilde uyarı levhaları vb. olmalı. Depolama sistemi istifin çökmesi durumunda depolanan malzeme depo  alanı içinde barındırabilecek, devrilen malzemelerin yollara ve çalışma alanlarına düşmesini engelleyecek şekilde tasarlanmalı. Depolanacak yüklerin maksimum tonajları ve hacimleri ile bu yüklere nasıl  erişebileceği belirlenmeli. Depolanacak yüklerin fiziksel özelliklerinin (boyut, kütle, şekil, ağırlık merkezi vb.) istifin dengesini nasıl etkileyeceği bilinmeli. Tüm depolama sistemlerinin, periyodik bakımı ve kontrolleri için  düzenlemeler yapılmalı. Rafların hasarlı parçalarının nasıl değiştirileceğini belirten prosedürler geliştirilmeli.

İstifleme Makinesi Ne İşe Yarar? 

Ağır yük taşımak ve istif yapmak için istif makinesi, diğer isimleriyle palet istifleme makinası veya istifleme makinası kullanılıyor. İstifleme makineleri verimli taşıma ve kaldırma kapasiteleri sayesinde iş yapma kolaylığı elde ediliyor. Bu makineler sayesinde ambarlama ve stoklama işleri daha kısa sürede gerçekleşiyor. İstif makineleri; elektrik gücüyle veya yaya gücüyle çalışıyor. Kullanım ve çalışma şekillerine göre; manuel istif makinesi, yarı akülü istif makinesi, transpalet, reachtruck, denge ayaksız istif makinesi ve stacker olarak altı ayrı istif makinesi bulunuyor. 

İstif makineleri endüstriyel makineler sınıfına giriyor ve geniş hareket yeteneğine sahip oluyor. Çoğunlukla depo içinde kullanılıyorlar ve forklift araçların giremediği dar alanlara da ulaşabiliyorlar. İstif makinesi fiyatları, satın alınmak istenen modele ve kullanım şekline göre farklılık gösteriyor. Sıfır alınabileceği gibi piyasada çok sayıda satılık ikinci el istif makineleri de bulunuyor. Bu nedenle istif makinesinin fiyatları, forkliftlere göre daha uygun oluyor. İş mevzuatına göre bu makineleri kullanacak olan operatörlerin, sınıfına uygun ehliyetleri olması gerekiyor, aksi takdirde ceza uygulanıyor.

İstif Makineleri Neden Önemli?

İstif makineleri özellikle ahşap ve mobilya sektöründe büyük öneme sahip. Kereste gibi ağaç ürünleri kurutmak ya da işlem tamamlanıncaya kadar bekletmek ve saklamak için belli bir düzende istiflemek gerekiyor. Bu malzemelerin işlenme zamanına dek sağlam kalmaları da istif yeri ve yapılma biçimi ile doğrudan ilişkili oluyor. Ağaç malzemenin istiflenmesi konusunda iki ana unsur bulunuyor. Birincisi istiflerin ağaç türlerini; kalınlıklarına ve genişliklerine göre ayırmak. İkinci ana unsur ise doğru bir kurutma yöntemini seçmek. 

Kereste istifinde farklı yöntemler bulunuyor. Bu yöntemlerin içinde en yaygın olanı blok ve sandık istifleme yöntemidir. Daha az sıklıkta uygulanan istif yöntemleri ise dik istifleme, çapraz ve makaslama istifleme şeklinde ayrılıyor. İstif çıtalarının, istifin başına kadar uzanacak şekilde tatmin edici uzunlukta olması gerekiyor. İstif çıtası kalınlığı ise kerestelerin arasındaki hava akımının yeterli olabilmesi amacıyla kereste parçaları ile aynı olmalı. Yanlış yapılan bir istifleme, kurutulmak istenen parçaların şekillerinin değişmesine ve kamburlaşmasına neden oluyor. İstif makineleri de burada devreye giriyor. İstif makineleri sayesinde hem istifleme işlemi istenilen ve doğru bir şekilde yapılıyor, hem de zamandan tasarruf ediliyor.

İstifleme Yüksekliği Ne Kadar Olmalıdır? 

İstifleme sonrasında güvenliği sağlama ve ürünleri güvenli saklayabilmek için istifleme sırasında dikkat edilmesi gereken en önemli husus istifleme yüksekliği olarak belirtiliyor. İstifleme sırasında yük, araç veya forklifte dengeyi bozacak, yolda bir şeye takılacak ve sivri çıkıntılar oluşturacak şekilde yüklenmemesi olası bir kazayı önlemenin ilk adımı oluyor. 

Sonraki adımlarda ise görüşe engel olacak, aracın veya forkliftin sürme güvenliğini bozacak, tescil plakalarını, ayırım işaretlerini, fren ve dönüş ışıklarını ve yansıtıcıları kapatacak şekilde yükleme yapılmamalı. Araç önden 1 metre, arkadan 2 metreden fazla araç boyunu aşacak şekilde yüklenmemeli. İstif yüksekliği ise 3 metreyi aşmamalı. İş gereği aşması gereken durumlarda kontrollü istifleme yapılmalı, istiflerin kaymasına karşı önlem alınmalı, istiflerin ön kısmına koruyucu perde ya da şeritler çekilmeli. İstifleme düzenli ve anlaşılabilir olmalı. İstiflenen malzemelerin önlerine “Dikkat devrilebilir / Kayabilir” şeklinde uyarı ikaz levhaları asılmalı. İş güvenliği açısından yüksek istiflerden malzeme alınacağı zaman ve bu alanlarda çalışma yapılacağı zaman uygun baş koruyucu baretler kullanılmalıdır. İstif için malzeme çıkarırken ve malzeme indirirken, çalışma alanında kimse bulunmamalı.