Gümrük Kanunu Nedir, Neleri Kapsar?

Dış ticaret işlemlerinde ithalat ve ihracat sırasında uyulması gereken kuralların tamamı, Gümrük Kanunu çerçevesinde düzenlenmektedir. Bu noktada hem yurt dışından ürün ve mal getiren hem de kendi ürünlerinin satışını yurt dışına yapan firmaların bu kanunlar çerçevesinde ürün ve hizmetlerini düzenlemesi gereklidir. Gümrüklere yapılan tüm ürün giriş ve çıkışları bu kanunlar baz alınarak incelenmekte ve düzenlenmektedir. Peki, Gümrük Kanunu nedir ve dış ticaret firmalarının uyması gereken temel kurallar nelerdir?

Gümrük Kanunu Nedir?

Gümrük Kanunu temel olarak dış ticaret işlemleri sırasında firmaların uyması gereken kurallar bütününe verilen isimdir. Ülkemizde ilk olarak 1999 yılında uygulamaya geçen gümrük kanunu, bunun ardından 2009 yılında güncellenerek günümüzde kullanılan halini almıştır. Gümrük Kanunu’nun temel amacı, yönetmeliklerde öngörülen konuları düzenlemek ve dış ticaret işlemlerinin daha profesyonel ve kurallara uygun işlemesini sağlamaktır. Günümüzde kullanılan Gümrük Yönetmeliği, 18 Haziran 2009 tarihinde değişikliğe uğramıştır. Yapılan değişiklikler ise 5911 sayılı Kanun çerçevesinde uygulanmaktadır.

Gümrük Kanunu Yönetmeliği

Gümrük Kanunu Yönetmeliği, Gümrük Kanunu çerçevesinde uyulması gereken tüm kuralların düzenlendiği, olası bütün senaryoların ve bunlara uyulmaması halinde uygulanacak cezaların yer aldığı yönetmeliktir. Toplamda 12 kitap olarak kullanılan Gümrük Kanunu Yönetmeliği içerisinde dış ticaret sırasında uyulması gereken tüm kurallar, firmaların çeşitli ürün gruplarında ürün ve eşya alım ya da satımı yaparken uyması gereken prosedürleri kapsamaktadır. Gümrük Yönetmeliği içerisinde yer alan tüm kitapların içerikleri ise genel olarak şu şekilde belirtilmektedir:

1. Genel Hükümler
2. Gümrük Vergileri ile Eşya Ticareti Konusunda Öngörülen Diğer Önlemlerin Uygulanmasına İlişkin Unsurlar
3. Gümrük Bölgesine Getirilen Eşyanın Gümrükçe Onaylanmış Bir İşlem veya Kullanıma Tabi Tutulmasına Kadar Uygulanacak Hükümler
4. Gümrükçe Onaylanmış İşlem veya Kullanım
5. Türkiye Gümrük Bölgesinden Çıkan Eşya
6. Özellik Gösteren Faaliyetler
7. Diğer Gümrük İşlemleri
8. Gümrük Yükümlülüğü
9. Diğer Hükümler
10. Cezalar
11. İtirazlar
12. Geçici ve Son Hükümler

Yukarıda kitaplar halinde belirtilen tüm Gümrük Yönetmeliği bölümleri, kendi içerisinde alt kısımlara bölünmektedir. Böylece her bir kitap kapsadığı içeriği tüm detayları ile işleyerek tüm olasılıkları göz önünde bulundurmaktadır. Gümrükler üzerinden yapılan tüm dış ticaret işlemlerinde ise yukarıda kitap olarak verilen Gümrük Kanunu Yönetmeliği kuralları geçerlidir. Yurtdışına ürün satışı yapan ya da yurtdışından ürün satın alan tüm ticaret firmalarının da belirtilen kurallara uygun şekilde işlemlerini tamamlaması gereklidir.

Serbest Bölgeler Gümrük Kanunu

Serbest Bölgeler Gümrük Kanunu, serbest bölgelerin sınırlarını belirlemekle beraber serbest bölgelerin giriş ve çıkış noktalarında yer alan gümrük idarelerinin görevlerinin belirlenmesini kapsamaktadır.

Serbest bölgeler, Gümrük Kanunu çerçevesinde belirtilen detaylar çerçevesinde Türkiye Gümrük Bölgesinin parçası olarak kabul edilmektedir. Bununla beraber, serbest dolaşımda olmayan ürün ve eşyaların herhangi bir gümrük rejimine tabi tutulmaması ya da serbest dolaşıma sokulmaması halinde ve gümrük mevzuatında belirtilen aksi durumlar dışında kullanılmaması durumunda bu bölgeler de serbest bölge olarak kabul edilmektedir. Serbest bölgelerde ilgili mevzuatlar gereği direkt olarak ithalat vergileri ve ticaret politikası önlemleri uygulanmaktadır.  Serbest bölgelerde bulunan serbest dolaşımdaki eşyaların ihracında da bu bölge olanaklarından yararlanılmaktadır.

Serbest Bölgeler Gümrük Kanunu içerisinde yer alan 153. maddeye serbest bölge sınırlarının detaylarından bahsetmektedir. Buna göre serbest bölgelerin giriş ve çıkış noktaları da Türkiye sınırları içerisinde kabul edilmekte ve bu bölgelerdeki tüm idare ve gözetim ilgili gümrük idarelerine aittir. Serbest bölgelere giriş ya da çıkış yapan tüm kişi ya da araçlar direkt olarak gümrük idaresi tarafından denetlenmekte ve kontrol edilmektedir.

Gümrük idareleri gerekli görülen durumlarda serbest bölgeye giriş yapan ya da serbest bölgeden çıkış yapan tüm ürünleri denetleme ve muayene yapma hakkına sahiptir. Muayenenin gerçekleştirilmesi için ise eşyanın giriş ya da çıkış yaparken bulundurması gereken taşıma belgelerinin birer nüshası da gümrük idaresine verilmeli, bununla birlikte yapılabilecek herhangi bir muayene ya da denetlemeye karşı bu belgelerin bir nüshası hazır halde bekletilmelidir. Gümrük idaresi tarafından ürün ve eşyalara muayene yapılması öngörülen durumlarda giriş ya da çıkış yapan tüm eşyalar gümrük idaresine sunulmalıdır. Bununla birlikte Gümrük Kanunu çerçevesinde yer alan tüm kural ve hükümlere uyacağı konusunda ciddi şekilde şüphe duyulan kişilerin gümrük idareleri tarafından serbest bölgeye girişine izin verilmeyebilir.

Serbest Bölgelere Eşya Konulması

Serbest Bölgeler Gümrük Kanunu’nun 154 ve 155. maddeleri serbest bölgelere eşya konulması ile ilgili detayları içermektedir. 154. maddeye göre serbest dolaşımda olan ya da olmayan tüm eşyalar serbest bölgelere konulabilir ve buralarda saklanabilir. Ancak ürün ve eşyaların depolanmasında dikkat edilmesi gereken en temel nokta bir arada bulunmaları sakıncalı olan ya da parlayıcı ve patlayıcı özelliklere sahip ürünlerin buna uygun depolarda saklanması gerektiğidir.

Serbest Bölgeler Gümrük Kanunu’nun 155. maddesine göre ise özel durumlar olmadığı sürece serbest bölgeye giren eşyalar için ilgili gümrük idaresine beyannamede bulunmaya ya da bu eşyaların gümrük idaresine sunulmasına gerek yoktur. Ancak şüpheli ya da gerekli görülen durumlarda gümrük idareleri tarafından serbest bölgelerde bulunan ürün ve eşyalara muayene uygulanarak bu eşyalar üzerinde denetlemeler gerçekleştirilebilir.

Serbest Bölgeler Gümrük Kanunu 155. maddesine göre aşağıda belirtilen durumlar çerçevesinde gerçekleşen eşya nakliyatlarında ilgili eşyaların gümrük işlemlerine tabi tutulması ve eşyaların denetlenmesi zorunludur.

• Eşyaların son durağının ilgili gümrük idaresinin serbest bölgesine girmesi ve eşyanın bu serbest bölgeden sonra Türkiye sınırları içerisine girecek olması (ilgili gümrük yönetiminin uyguladığı hükümlerde böyle bir zorunluluk olmaması halinde eşyaların gümrüğe sunulması ve denetlenmesi zorunlu değildir.),
• Serbest bölgeye giren eşyanın ithalat vergilerinin geri verilmesi ya da kaldırılmasını kapsayan bir karardan sonra serbest bölgeye girmiş olması,
• Herhangi bir ihracat kaydı ile serbest bölgeye giriş yapan ürün ya da ürünlerin bulunması,
• Direkt olarak Türkiye Gümrük Bölgesi sınırlarının dışından serbest bölgeye giriş yapan ürün ve eşyalar,
• Gümrük idareleri gelen talepler doğrultusunda serbest bölgede depolanan eşyaların gümrük statüsünü onaylayan çeşitli evraklar talep etme hakkına sahiptir,
• İhracat vergilerine tabi tutulan eşyalar ile birlikte ihracat ile ilgili diğer hükümlerin uygulandığı eşyaların da gümrük idarelerine bildirilmesi ve bu eşyaların denetlenmesi gerekir.

Serbest Bölgelerin İşleyişi

Serbest bölgelerin işleyişi genel olarak Serbest Bölgeler Gümrük Kanunu çerçevesinde 156, 157, 158 ve 159. maddeler kapsamında incelenmektedir. Belirtilen kanunlara göre serbest bölgeye giriş yapan bir ürünün serbest bölge sınırları içerisinde depolanması için bir gün sınırı belirtilmemektedir. Eşyalar serbest bölgelerde sınırsız süre boyunca kalabilir.

Madde 157 ise serbest bölgeye konulan ancak serbest dolaşımda olmayan eşyaların işleyişini kapsamaktadır. Buna göre eşyaların;

• Serbest dolaşıma girmelerinde gümrük kanunu çerçevesinde herhangi bir sorun bulunmaz.
• İşleme rejimine tabi tutulabilir.
• Geçici süre ile ithalat rejimine tabi tutulabilir ve bu kapsamda değerlendirilebilir.
• Gümrük idarelerinden izin alınmasına gerek olmadan mutat elleçleme işlemleri uygulanabilir.
• Serbest bölge sınırlarından Türkiye sınırlarına giriş yapmamış olan ürünler gümrüğe terk edilebilir.
• Eşyaların sahibi olan firma ya da kişinin gerekli olan tüm evrakları gümrük idaresine teslim etmesi halinde serbest bölgede yer alan eşyanın imhası gerçekleştirilebilir.

Bu ve bunun gibi aklına takılan tüm ulaşım soruların için bizimle iletişime geçebilir, ihtiyaç duyduğun bilgilere uzman ekibimiz aracılığı ile ulaşabilirsin!